Not: 2002 yılında yazdığım ve yayımlanan bir makalemi paylaşmak istedim.
Etkili Analistlerin Davranışları - 1
Yazılım projelerinin belli başlı süreçlerinden birisi de gereksinimleri elde etmek ve bunları belli kategoriler ışığında organize edip tasarıma girdi olarak hazırlamaktır. İş geliştirme aşamasından ve proje planının belli olmasından sonra yazılımın ve sistemin gereksinimleri ortaya çıkarılmaya başlanır. Bu görevde sorumluluk gereksinim analistlerine düşer. Böyle olunca da müşteri ortamında sürekli bulunup geri beslemeler yapan ve bu gereksinimleri organize eden analistlere ihtiyaç doğar. Yazılım yöneticileri zaman zaman, bu konuda hiç bir eğitim almamış ama müşterilerle iyi ilişki kuran bir programcının, müşteri gereksinimlerini belirleyip bunları yazabileceği kanısına kapılırlar.
Proje yönetimi, ön kestirim yapabilme gibi özel yetenek gerektiren işlemlerin nasıl kendine özgü eğitimleri ve yetenekleri olması gerekliyse, gereksinim belirleme işlemi de özel yeteneklere ihtiyaç duyar. Kendi kendine çalışarak veya iş tecrübesiyle gereksinim mühendisliği tek başına başarılamaz. Bir çok yazılım mühendisliği eğitimi veren bölümlerin vurgulamasına rağmen, programcılık alanında yeterlilik, projelerin tüm aşamalarının üstesinden gelmeyi sağlamaz.
Gereksinim analistlerinin projedeki rolü, proje yöneticileri veya uygulama geliştiriciler tarafından yerine getirilemeyecek kadar önemli ve can alıcı bir niteliğe sahiptir, sahip olmalıdır. Kullanıcı1ık geçmişi olan bir analist teknik konularda yetersiz kalabildiği gibi, programcılıktan analistliğe geçen bir kişi ise iş süreçleri konusunda yetersiz kalabilmektedir. İşte bu aşama her yazılım geliştirme organizasyonu, yazılım geliştirme süreçlerinin diğerlerinde tüm zamanını harcamayacak olsa bile, mutlaka konusunda bilgili gereksinim analistlerini, uygun formasyon ve eğitim ile yetiştirmek zorundadır. Başarılı bir analist olmak için gereken bazı önemli özellikler şu şekilde sıralanabilir.
İletişim Köprüsü kurmak
Analistler, müşterinin belirsiz ve karmakarışık düşünce ve gereksinimleri ile geliştiricilerin istediği açık ve iyi tanımlanmış belirtimler arasında yer alan boşluğu ortadan kaldıran bir köprü görevini üstlenirler. Her iki tarafa eşit mesafede ama her iki tarafın isteklerini karşılayan bir orta-adam rolünü oynamalıdırlar. Bir analist önce kullanıcı ihtiyaçlarını belirleyip, bunlardan fonksiyonel gereksinimleri ve kalite hedeflerini tanımlamalıdır. Fonksiyonel yaklaşımlar da kalite için her zaman bir anahtardır.
İyi bir analist olmak için, okuma, yazma ve dinleme olmak üzere iletişimin tüm yöntemlerine hakim olmak gerekir. Örneğin pazarlama veya sunum yapan bir proje yetkilisi ile olan iletişim halinde olan bir analist, o kişilerin iş süreçlerine ve uygulamalarına odaklanabilmelidir. Özellikle bir analistin, müşterinin işine özgü kelime ve terimlere hakim olması, gereksinimleri elde etmek amacıyla kurduğu iletişimdeki anlaşmazlıkları ve hataları ortadan kaldıracaktır. Hatta bunun yanı sıra gereksinim dokümanına ek olarak bu terimleri içeren bir sözlük de eklenmelidir ve gereksinim dokümanları mümkün derece müşterinin kullandığı terimleri içermelidir. Analistin bu terimlere katacağı farklı anlamlar, müşterinin anlamayabileceği bir doküman üretilmesine yol açacaktır. Uç kullanıcılarla yapılan toplantılarda analist, kullanıcının sistem içindeki görev ve rollerine odaklanmalıdır. Görevleri hakkında kullanıcıdan örnekler istemeli ve anlaşılmayan tüm noktalarda soru sormaktan çekinmemelidir. Kullanıcılar karşılarında sistemi çok iyi bilen bir kişi olmasını beklememektedirler. Hatta bu iş konusunda fazla bilgisinin olmadığını açık biçimde söyleyebilmelidir. Belki böylece kullanıcılar da daha yardımsever davranabilirler. Sonuçta analist kendini “doğru” soru sormak zorunluluğunda hissetmeden davranmalıdır.
Analistler, müşteri ile iletişimde kendi bilgi ve tecrübelerinin sınırlarından çıkarak müşterinin neler istediğini ve hangi noktalara önem verdiğini anlamaya çalışmalıdır. Kendi düşüncelerini empoze etmeye çalışmak veya kendince filtrelemeler yapmak, bazı önemli noktaların kaçırılmasına neden olabilir. Şunu unutmamak gerekir ki; müşteri her zaman haklı olmayabilir ama müşterinin belli başlı önem verdiği yerler ve noktalar vardır ve analist özellikle sistem içinde bu noktaları doğru adresleyebilmelidir. Müşterinin fonksiyonel ihtiyaçlarını elde etmek ürünün tam olarak gerçekleştirildiği anlamına gelmeyebilir. Analist, sistemin fonksiyonel olmayan, performans, kullanılabilirlik, verimlilik ve güvenilirlik gibi gereksinimlerini de elde etmeye çalışmalıdır. Böylece ürün gerçek anlamda tamamlanmış sayılabilir. Fonksi-yonel olmayan gereksinimleri elde ederken subjektif olmamalı, gereksinimlerin ölçümlenebilir veya açıklıkla tanımlanabilir olmasına dikkat etmelidir. “Sistemin ekranları kullanıcı-dostu (user-friendly) olsun” şeklindeki bir gereksinim ortam, kişi ve koşullara göre değişebilen bir gereksinimdir. Analist bu tip gereksinimleri belli sınırlama ve sınıflamaya sokmak zorundadır.
Gereksinimleri elde ederken proje kapsamında birçok paydaşla, elde edilen müşteri ihtiyaçlarını paylaşmak gerekebilir. Analist, elde edilen tüm gereksinimleri iyi bir şekilde yazmalı, hazırlamalı ve organize etmelidir. Bunu yaparken müşteri temsilcisinin anlayabileceği açıklıkta, muğlak ifadeler bulundurmayan, fonksiyonel ve fonksiyonel olmayan gereksinimleri içeren bir doküman hazırlamaya çalışmalıdır. Hatta bu bazen bir doküman ile de sağlanamayabilir. Kullanıcı senaryoları tanımları, kullanıcının sisteme olan bakış açısını ve sistemden anladıklarını göstermesi sebebiyle kullanıcı ile analist arasında güzel bir iletişim ortamı sunar. Fakat bu tanımlar, uygulama geliştiriciler için yüzeysel kalabilmektedir. Analistler kullanıcı senaryolarından, daha ayrıntıya girerek sistem gereksinim belirtimlerini içeren bir dokümanı hazırlayıp, uygulama geliştiricilere sunmalıdır.
Sonuçta analistler, uygulama geliştiriciler ve kullanıcılar olmak üzere her iki tarafa bakan, bunların arasında verimli bir iletişimi kuran kişilerdir. Bu sebepten dolayı analistlerin hazırladığı gereksinim dokümanının anlaşılırlığını anlamak için müşteri temsilcisi, uygulama geliştirici ve test sorumlularının bu dokümanı gözden geçirip onaylaması gerekir.
Devam edecek.
